Aktakom AM-1108 User Manual

UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIEUNIVERSITY OF WARMIA AND MAZURY IN OLSZTYNECHAPRZESZŁOŚCIIIIWYDAWNICTWO UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGOOL

i paleografii łacińskiej prowadzą prof. Teresa Borawska, kierująca ZakłademHistorii Średniowiecznej Powszechnej i dr Henryk Rietz z Katedry HistoriiNo

pastorów i superintendentów o akta. Trzeba jednak podkreślić, że jakość szyciagrubych poszytów pozostawia wiele do życzenia: nierówno ułożone składki,

dach administracji państwowej, to jest w rejencjach, landraturach i innych.Kształtował się on tam w drugiej połowie wieku XIX i na początku wieku XX.N

PodsumowanieZamiarem autora było zbadanie układu akt w registraturach parafii ewan-gelickich w Księstwie Pruskim i w Prowincji Prusy Wschodnie od 1525

to jednak system bardziej dojrzały i rozwinięty. Tak więc udało się przedstawićzarówno układy akt w registraturach, jak również proces rozwoju systemu

In der letzten Periode hatte man mit der weiteren Entwicklung von Pfarrregist-raturen zu tun. Die Zahl der Sachgruppen und der Serien stieg an. In den

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Halina RobótkaInstytut Historii i Archiwistyki UMKw ToruniuJAK DAWNIEJ ARCHIWA URZĄDZANO. NA PODSTAWIEDZIEW

Już wcześniej miały przypisany pakiet dosyć szerokich zadań. Miały zapew-niać dobrą kondycję fizyczną dokumentacji narastającej w instytucji, groma-dz

turze przedmiotu powyższych zagadnień dotyka tylko nieliczna grupa pub-likacji, wśród których szerszym zakresem wyróżnia się artykuł Elżbiety Sę-czys5

akta mające jeszcze wartość użytkową dla instytucji kwalifikowano do dalszegoprzechowywania, pozostałe uznane zostały za bezwartościowe i zwykle byłyk

fakty „jako świadczące o korzystniejszym ówczesnego wojska zaopatrzeniu,które mogłyby spowodować pokrętne, niepotrzebne tłumaczenie”12. Podobnewzmiank

chiwum Diecezjalnego w Toruniu, Archiwum Zgromadzenia Księży Michaeli-tów w Strudze, archiwum Telewizji Publicznej, archiwum Instytutu PamięciNarodowe

ocenianych akt: przemieszanie dokumentacji ważnej z mniej ważną, łączenieróżnych formatów w tych samych jednostkach, nieprawidłowe opisy iden-tyfikują

zgłaszały pretensje inne instytucje. Aby zaspokoić oczekiwania opróżnionomagazyny archiwum KRSW z dokumentacji wytworzonej przez DyrekcjęŻywności Komi

Już w 1832 r. gotowy był projekt adaptacji lokalu na wspomniane potrzeby,ale dopiero w 1860 r. mogło dojść do jego realizacji17. Na siedzibę pomieszcz

suknem, załamane blaty oraz liczne szuflady zamykane na zamki. Przybiurkach stały jesionowe krzesła obite czarną skórą.W sali konferencyjnej ustawiono

dokumentacji wytworzonej dawniej i jej przydatności do badań historycznych.Przykładem mogą być dwa wyraźnie formułowane w korespondencji stanowis-ka:

den Akten, die vernichtet werden sollen, zwischen diesen, die verkauft, und diesen, dieverbrannt werden sollen, unterscheiden mu¨sste. Die Aussonderun

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Beata WacławikArchiwum Państwowew OlsztynieAKTA LANDRATUR1PRZECHOWYWANE W ZASOBIEARCHIWUM PAŃSTWOWEGO W OLS

rejencyjne (Regierungsbezirk)4. Najniższą jednostką terytorialno-administra-cyjną był powiat (Kreis).Problem wykreślenia granic powiatów budził szereg

kiego i olsztyńskiego oraz z rejencji gąbińskiej: ełckiego, giżyckiego, piskiego,mrągowskiego, co w sumie dawało 9 powiatów9.Po I wojnie światowej gra

Studiowanie na specjalności zaczyna się od przedmiotu Wstęp do archiwis-tyki, który realizowany jest w ciągu 15 godzin, w tym 5 godzin wykładu i 10god

w Królewcu i Gdańsku13. Pod względem zachowania kompletności registraturysą bardzo zróżnicowane , co odzwierciedla poniższe zestawienie, usystematyzo-

(1686) Landratsamt Gerdauen 1896–1906 1 j.a.(1687) Landratsamt Pillkallen 1908 1 j.a.W wykazie występują zespoły bardzo liczne, kilkutysięczne (Ostród

nowych szkół, zatrudnienie nauczycieli, administracja placówkami szkolnymi.Warto również wspomnieć o kilku poszytach, które zawierają materiały o par-

Przeszłość powiatu węgorzewskiego znajduje znacznie szersze odbicie w za-chowanych aktach poszczególnych gmin25, statutach miejscowości, które two-rzą

Trudno stwierdzić, czy omówione tutaj zespoły mogą być reprezentatywnewobec różnorodnych oczekiwań ze strony czytelnika. Niemniej jednak dająogólny ob

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Anna KarpińskaArchiwum Państwowew OlsztynieGROMADZENIE AKT SĄDOWYCH. STAN ARCHIWÓWSĄDOWYCH NA OBSZARZE DZIA

sądów istniejących na obszarze działania Archiwum Państwowego w Olsztynie.Szczególnie zaakcentowano tematykę charakteru zasobu archiwów i kształ-tując

Wszystkie one podlegały Apelacji Olsztyńskiej, która łącznie obejmowała swymzasięgiem 29 powiatów.Gruntownej zmiany w organizacji sądów powszechnych d

6. Sąd Rejonowy w Iławie,7. Sąd Rejonowy w Kętrzynie (nadzorujący – Oddział AP w Mrągowie),8. Sąd Rejonowy w Nidzicy (nadzorujący Oddział AP w Nidzicy

– niewielkie ilości zamkniętych, poniemieckich ksiąg wieczystych nie sąoddzielone od ksiąg czynnych.Argumenty powyższe skłaniają do wspólnego scharakt

przejściowym, aż do momentu ostatecznej jej archiwizacji w archiwum o zaso-bie wieczystym. Przedmiot ten jest realizowany w wymiarze 20 godzin wykładu

archiwa, zniszczenia nie dotarły, jednak sąd poniósł straty w dokumentacjiw wyniku zaniedbań w okresie bezpośrednio po pożarze. Część akt w wynikuzawi

w archiwach akta te są kwalifikowane prawidłowo i przechowywane w wy-dzielonym miejscu archiwum.Akta kat. A są w dość dobrym stanie fizycznym. Księgi

DepozytyAktualnie podległe archiwum olsztyńskiemu archiwa sądowe przechowująjuż tylko niewielkie ilości akt zdeponowanych. Akta niemieckich sądów ob-w

własnej monografii14. Do czasu powołania Instytutu Pamięci Narodowej trak-towane były jako depozyt archiwum.3. Baza lokalowa sądówJak z powyższych inf

kilku lat prawie we wszystkich placówkach oddano do użytku nowe po-mieszczenia. Łącznie w siedzibach sądów wygospodarowano i wyremontowano7 dodatkowyc

nie. Palącym problemem pozostaje nadal za mała powierzchnia magazynówarchiwalnych, przy powiększających się rozmiarach zasobów.Brakowanie akt, nawet r

Tabela 1. Baza lokalowa archiwów sądowychLiczbapomieszczeńLp. Sąd Rok budowy Pow. w m2Zabezpieczenie Remonty, inwestycje1. Okręgowyw OlsztynieRejonowy

DAS SAMMELN VON GERICHTSAKTEN – DER STANDVON GERICHTSAKTEN IM WIRKUNGSGEBIET DESSTAATARCHIVS IN OLSZTYNZusammenfassungDas Ziel der Arbeit ist die Dars

Jahren 1954 – 1976. Die Lager, u¨ber die man verfu¨gt, entsprechen nicht der Zahl dererzeugten Akten. Die Gerichtsverwaltung, die sich dessen bewusst

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Maria TarnowskaArchiwum Państwowew OlsztynieWYKORZYSTANIE ZASOBU ARCHIWUM PAŃSTWOWEGOW OLSZTYNIE DO BADAŃ N

na drugi plan. Takie podejście do archiwoznawstwa stosowałem już w wy-kładach prowadzonych na specjalności archiwistycznej Uniwersytetu MikołajaKopern

nastąpiła liberalizacja w zakresie udostępniania materiałów archiwalnych,zgodna z normami obowiązującymi w demokratycznym państwie.Materiały archiwaln

W Mrągowie przechowywane są od lipca br. jedynie zespoły archiwalnez terenu powiatu mrągowskiego, w Nidzicy z terenu powiatów: działdowskiego(do 1975

akta notariuszy z Nowego Miasta Lubawskiego oraz akta miasta Szczytna,odnalezione podczas prac remontowych i przekazane do Archiwum przezKomendę Powia

Kasa Opieki SA oraz sądów grodzkich w Nowym Mieście Lubawskim i LubawieW ostatnim czasie przejęte zostały również akta Wojewódzkiego KomitetuStronnict

inwentarzy archiwalnych w bazie danych IZA (Inwentarze Zespołów Archiwal-nych) stworzone zostały możliwości szybkiego dotarcia do poszukiwanychinforma

przyczyniły się do wzrostu zainteresowania archiwaliami Archiwum Państwo-wego w Olsztynie.W latach 1986–2000 w Pracowni Naukowej zanotowano liczbę 184

zgodnie z zamówieniami w latach 1986–2000 wykonano odpłatnie 40 098odbitek kserograficznych.6Zasób był ponadto wykorzystywany przez pracowników Archiw

Rzeźba średniowieczna, Recesy stanów Prus Królewskich od XIV-XVIII w.Studium dyplomatyczno-źródłoznawcze, Stany Prus Książęcych wobec rządówbrandenbur

Warmii w XIX w., niemieckiego ruchu katolickiego na Warmii wobec sprawpolskich (1872–1914), roli menonitów oraz ich emigracji po 1800 r. Kilkatematów

nictwa Ludowego, więzienia okresu stalinowskiego na Warmii i Mazurachw latach 1945–1956, obozy pracy przymusowej, garnizony wojskowe w latach1945–1950

branym przez studenta. W tym ostatnim przypadku student może rozpocząćzajęcia specjalistyczne na II lub III roku.Wyżej omówiony program specjalności w

stronnictw politycznych, organizacji młodzieżowych, sprawy muzealnictwa naWarmii i Mazurach, historia miast i obiektów zabytkowych, działalność in-sty

XIX w., emigracja ludności z Prus Wschodnich do Ameryki w XIX w., historiastosunków między ludnością autochtoniczną Mazur i Mazowsza, świadomośćnarodo

Badacze francuscy zgłosili zaledwie dwa tematy: porównawcza historiaszlachty w Europie oraz szkoły, nauczyciele i i uczniowie podczas I wojnyświatowej

Doskonalenie środków ewidencyjnych zasobu Archiwum Państwowegow Olsztynie, stały wzrost liczby całkowicie opracowanych zespołów, sprawnaobsługa użytko

Jahrhundert bis zur Gegenwart. Der historische Bestand bis 1945 wird im Ganzen inden Lagern vom Staatsarchiv in Olsztyn gesammelt. Der gegenwa¨rtige B

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Danuta KasparekArchiwum UWMw OlsztynieHISTORIA ARCHIWUM UNIWERSYTETUWARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIEUniwer

Początki działalności Archiwum ART (wówczas jeszcze Wyższej SzkołyRolniczej) nie są do końca znane. Nie zachował się bowiem żaden dokumentpowołujący A

Stwierdził, że akta powstające w uczelni powinny być przechowywane w komó-rkach organizacyjnych przez 2 lata, po tym okresie powinny być przekazane do

Starania Wacławy Siek zostały docenione najpierw przez państwową służbęarchiwalną12i przez władze uczelni13, a następnie przez Naczelną DyrekcjęArchiw

dodatkowe pomieszczenia z przeznaczeniem na magazyny: jeden o powierz-chni 38 m2w Domu Studenckim nr 120 w Kortowie, drugi o powierzchni 21m2w bloku n

Program specjalności archiwalnej Uniwersytetu Warmińsko-MazurskiegoPrzedmioty, którychLp. Przedmiot zaliczenie warunkujeprzystąpienie do zajęćOdpowied

doprowadził do zagrzybienia materiałów archiwalnych27. Gwałtowny rozwójuczelni spowodował, że dwuosobowa obsada etatowa okazała się niewystar-czająca,

1 października 1990 roku na etacie (3/4) kierownika Archiwum WSP zostałzatrudniony mgr Lech Jachimiak, historyk i archiwista. Niestety, w wynikuniepor

prorektorowi ds. nauki i współpracy z zagranicą38. Uchwałą senatu WSP z 27czerwca 1995 r. w sprawie schematu organizacyjnego administracji Archiwumzos

stosowania instrukcji archiwalnej. Zalecono zintensyfikowanie starań o nowepomieszczenia magazynowe i o wprowadzenie na uczelni instrukcji kancelaryj-

na uniwersytecie, jej gromadzeniem, zabezpieczaniem, ewidencjonowaniem,udostępnianiem i brakowaniem. W myśl postanowień ustawy archiwalnejz 1983 r. Ar

Do końca 2002 r., z powodu braku odpowiednich pomieszczeń, nie nastąpiłofizyczne zjednoczenie archiwów uczelnianych ART i WSP. W chwili obecnejArchiwu

powierzchni magazynowych54. W szkołach wyższych prace dyplomowe prze-chowywane są w różnych miejscach, w bibliotekach głównych, w bibliotekachzakładow

została rozwiązana przez wydane rozporządzenie Ministra Edukacji Narodo-wej z 20 września 2000 r. dotyczące dokumentacji przebiegu studiów60. Wyżejwym

akademickich nie pamięta się, że archiwa służą pamięci narodów. Sytuacjaprawna archiwów szkół wyższych w okresie powojennym po raz pierwszydokładniej

nianie zbiorów, także z wykorzystaniem najnowszych technologii informatycz-nych; 3) być ośrodkiem badań z dziedziny historii uniwersytetu, szkolnictwa

Siatka godzin specjalności archiwalnej UWM z uwzględnieniem podziału na lata i semestryRozkład godzin zajęćIII rok IV rok V rokzimowy letni zimowy let

als Frau Wacława Siek zur Leiterin des Archivs gewa¨hlt wurde. Frau Siek hat neueRa¨ume an dem Lodz-Palast besorgt und begann, die Akte massiv zu u¨be

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Anna M. WójcickaArchiwum UWMw OlsztynieZASÓB ARCHIWUM UNIWERSYTETUWARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIE1. Wprow

Przedstawiła także analizę pojęcia zespołu, a także trudności, na jakie napoty-ka archiwista praktyk, ustalając granice zespołów.3Z kompleksem takich

społu i jednostce nadrzędnej, lub serii, która skupia archiwalia zamkniętegookresu historycznego, wreszcie serii, która weszła w skład zespołu jako od

w zależności organizacyjnej względem twórcy zespołu (w tym przypadkuWSR-ART). Jest to jednak problem otwarty, gdyż znajdujące się w AUWMakta, stanowią

Rzecznik Prasowy, Wydawnictwo, Studium Wojskowe, BHP, Dział Inwestycji,Dział Techniczny, Kwestura, Studium Wychowania Fizycznego, Biblioteka,Dział Kad

– Państwowa Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie (1922–1939)– WSGW w Cieszynie (1945–1950)Podserie:Rektorat, Komisja Weryfikacyjna, Studium Wstę

Wyższą Szkołę Pedagogiczną i Warmiński Instytut Teologiczny. Swoją działal-ność rozpoczął 1 września 1999 r.15Jest to zespół otwarty (narastający). Na

Wyższa Szkoła Rolnicza w Olsztynie / Akademia Rolniczo-Technicznaim. Michała Oczapowskiego w Olsztynie (1950–1999)Wyższą Szkołę Rolniczą w Olsztynie p

Wyższa Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie (1919 – 1945)Uczelnia powstała w 1919 r. Początkowo funkcjonowała w Poznaniu, a odlutego 1920 r. w B

STUDIEN UND FORSCHUNGEN AUS DEM BEREICH DESARCHIVWISSENSCHAFT AN DER ERMLAND UND MASURENUNIVERSITA¨TZusammenfassungDas Universita¨tsforschungszentrum

Towarzystwo Przyjaciół Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie(1966– 1991)Akta obejmują cały okres działalności Towarzystwa, od momentu poprze-dzają

prowadziło do podjęcia 31.01.1946 r. decyzji o zmianie nazwy AkademiiAdministracyjnej na Wyższą Szkołę Prawno-Ekonomiczną w Olsztynie. For-malnie ucze

DER BESTAND DES ARCHIVS VON ERMLAND UND MASURENUNIVERSITA¨T IN OLSZTYNZusammenfassungDer erste Teil des Artikels leitet in die Problematik der Archivm

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Monika Bogacz-WalskaArchiwum Państwowew OlsztyniePRACOWNIA KONSERWACJI ARCHIWALIÓW ARCHIWUMPAŃSTWOWEGO W OL

nej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Pracownia posiada zaplecze potrzebnedo prowadzenia podstawowych badań laboratoryjnych w postaci profesjonal-nego sp

konserwacja to cykl bardzo żmudnych i długotrwałych zabiegów, pochłaniają-cych duże środki finansowe. O skali problemu może świadczyć fakt, że przez7

w Balicach2, jest jedynie potwierdzeniem tego procesu. Ponadto jony wapniowewchodziły w reakcję z białkiem kleju zwierzęcego, działając na nie podobni

tej pory drogi i trudny do użycia klej zwierzęcy. Pierwszy zastosował dozaklejania papieru w masie częściowo zmydloną alkaliami kalafonię, w wynikucze

zbankrutował, ale wytworzone przez niego papiery przetrwały do naszychczasów w dobrym stanie (jedynie te z masy słomowej pożółkły i są słabsze).Roztwa

a Biblioteka w Stanford uważa za takie 26% swoich zbiorów.8W archiwachsytuacja jest analogiczna.Określenie stanu zachowania całościowego zbiorów w arc

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Kazimierz ŁatakInstytut Historii i Stosunków MiędzynarodowychUWM w OlsztynieŚREDNIOWIECZNE PIECZĘCIE KRAKOW

odrębnione. W celu potwierdzenia opinii ekspertów odwoływano się do „atlasuuszkodzeń”. Był to podręcznik zawierający ryciny obrazujące zniszczeniapapi

nych. Wstępnym etapem tego programu ma być dokonanie oceny stanuzachowania i pełne zdefiniowanie zagrożeń zbiorów z XIX i XX w. Badaniamają być przepr

Faktoren. In der ersten Gruppe spielt die Papiereinsa¨uerung die wichtigste Rolle. Ihrliegt zugrunde z. B. Luftverschmutzung, Kontakt mit den eingesa¨

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Krzysztof NarojczykInstytut Historii i Stosunków MiędzynarodowychUWM w OlsztynieINTERNETOWE ARCHIWA ELEKTRO

instytucji naukowych i oświatowych, zwłaszcza Stany Zjednoczone. Powstałtam na początku lat sześćdziesiątych, w odpowiedzi na wyzwania nowychtechnolog

standardów opisu archiwalnego. Ogólny zarys reguł przygotowała specjalnapodkomisja wyłoniona z powołanej w październiku 1990 r. przy Między-narodowej

Aktualnie on-line, obok jednostkowych inwentarzy poszczególnych archiwów,często udostępniane są zbiorcze katalogi zawierające informacje o zasobachkil

w obrębie jednostek archiwalnych. Wpisanie np. jako pierwszego klucza słowa„Warsaw” informuje, że w systemie jest 1126 dokumentów (mających w treścije

bazy kolejnych rodzajów archiwów) oraz powiązanie ich w zintegrowanąmiędzynarodowy sieć wyszukiwawczą spowoduje, że w stosunkowo nieodległejperspektyw

czy. Kolekcje standardowo tworzy się w ujęciu problemowym, z pominięciemzasady strukturalnej, nakazującej poszanowanie i rekonstrukcję wszystkicheleme

Komitet RedakcyjnyStanisław Achremczyk, Tadeusz Filipkowski, Stanisław Gajewski,Janusz Jasiński, Sławomir Kalembka (przewodniczący), Andrzej Kopiczko,

rzu w Krakowie została ufundowana w 1405 r. przez króla WładysławaJagiełłę. Placówkę zasiedlili kanonicy regularni obediencji roudnickiej, spro-wadzen

nazwy) określenia Data Archive, Data Library, Data Service, Data Bank itp.Generalnie gromadzą one i udostępniają dokumenty elektroniczne zarównoo char

prywatne masowo dziś wytwarzają tego rodzaju dokumenty. Wynika to z oczy-wistego faktu stopniowego wypierania papieru jako podstawowego nośnikaform ka

i inwentarze archiwów tradycyjnych, quasi archiwa elektroniczne z kolekcjamiarchiwalnymi oraz stricte elektroniczne archiwa kancelaryjne, będą w najbl

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873MATERIAŁYUrszula KalembkaInstytut Historii i Archiwistyki UMK18 LISTÓW ZYGMUNTA MIŁKOWSKIEGO Z CZASUWSPÓŁPR

Polskiego, działać zbrojnie w 1863 r., być aktywnym w wychodźstwiepostyczniowym, założyć Ligę Polską, traktowaną jako pomost dla młodzieży donowego my

Nie odpowiadało to Miłkowskiemu, który był po stronie zaprzyjaźnionegoz nim Aleksandra Guttrego. Krewki generał bez żadnego uzasadnienia oskar-żał Gut

Te 17 listów, przypuszczać można, że zebrał i dał na przechowanie Stani-sław Jarmund, Miłkowski pisał na typowych dla tamtego czasu arkusikachpapieru

tych wierzący w możliwość wznowienia walki w Polsce. Sprawom sprzedaży tejstarzejącej się broni Miłkowski uwagę poświęcał aż do czasu przenosin z Bruk

na posadę w Paryżu i dotąd jeszcze liczę. W takim razie mógłbym„Niep.[odległość]” redagować, ale zanim się posady doczekam, trzeba żyć,trzeba coś zaro

zalecającą mu, ażeby wymienił lokal. Prawi on mnie, ażebym się do Waswstawił o pozostawienie drukarni nadal w tem samem miejscu, a że przed-stawienia

Pieczęć i zasady jej używania według średniowiecznychstatutów prepozytury krakowskiejPierwsze statuty zakonnicy krakowscy przywieźli z sobą z Kłodzka6

Kochany Stanisławie,Przyznam się Tobie, żem się nie spodziewał po Maślakiewiczu tego ,o czempiszesz. To już szelmostwo – ale: czy nie będzie ono owem

historycznego znaczenia styczniowego powstania z takiej strony, która jeszczenie była dotykaną.Przygotowuj więc rękopisy do następnego numeru. Jeżelib

względzie funduszu żelaznego to takowa bynajmniej nie dodnosi się do nagłejzamiany listów pomiędzy Komitetem a ob. Guttrym, ale do wspomnień z jed-neg

do pierwszego Gmina odpowiedziała, iż „Niepodległość”, jako organ Zjed-noczenia, obowiązuje jak drukarnie, wszystko, co gminy jej przyszlą. Co dodrugi

wyroku, więcej nie. Wyrok oryginalny wraz z deklaracją znajdować się musipomiędzy papierami pozostałemi po nieboszczyku Juriewiczu: – na wypadekzaś, g

mieszkał w hotelu pod Białą Różą, do Paulucego [!]24, w której to depeszy żądałwypłaty 3000 rubli za ujawnienie członków Rządu Narodowego. Rząd Narodo

kilkunastu tysięcy sztuk starej broni, ofiarując za nią od 7 do 8 franków zasztukę. Można by więc za te cenę sprzedać broń dramsztacką – to jest zamin

namyśle, jeszcze raz do namysłu zachęcić. Zapewne oferta, którą mi fabrykantpokazywał (dająca 7 – 8 fr. od sztuki za starą broń), znalazła już żądany

11Miłkowski uważał, że broń strzelecką, zwłaszcza tą nowocześniejszą trzebazachować na następne powstanie, a najlepiej, zakonserwowaną przerzucić dokr

zaopatrzonych, broń może być przechowywaną w wodzie. W rzekach naszych,jeziorach i stawach możemy armaty zakładać dla przyszłego powstania, którebędzi

dokument polecający brata Marcina wyjeżdżającego na studia do Rzymu,wystawiony 7 września 1430 r. przez prepozyta Grzegorza Polaka. Niestety,po pieczę

mnie będzie to rozważnie; bo będziemy mieli możność dowiedzenia się o cenachi naznaczenia minimum.Oczekując na najpomyślniejszą odpowiedź zasyłam Wam,

dla mnie drogim, byłyby z mojej strony czystą stratą, której mnie Malisz.[ewski] nie zwróci. Tak mi tę rzecz wytłumaczono w ambasadzie i to wy-tłumacz

według mnie, przydatną – może się trafi kupiec ofiarujący korzystniejszewarunki, zwłaszcza, jeżeli po odebraniu pruskich pieniędzy, można będziepodjąć

Zastałem w Lie`ge list od ekspedytora z Gotta [Gotha], w którym ofiarowujesię reklamować od Prusaków pieniądze za zlicytowaną broń, jeżeli [nieczyteln

gruncie i starciwszy pieniądze, powrócił na Zachód, aby jechać na Wschódw charakterze stronnika Fazil – paszy42, z którym go sprowadził nijakiDeutsch.

Obywatele, natychmiast po otrzymaniu ostatnich Waszych listów udałemsię do ob. Heltmana i zakomunikowałem Mu wszystko, coście zakomunikowaćzalecili. O

16Należy ostrożnie postępować przy ewentualnej sprzedaży broni składowanejw Lie`ge.Nr 1290 [s.1499]Do Komitetu ZjednoczeniaObywateleNa ostatnią odezwę

dokładnie kiedy. Jeżeli przeto są sprawy, do załatwienia których, z powoduodjazdu Ob. Jarmunda44obecność moja osobista koniecznie jest potrzebną, toze

18 BRIEFE VON ZYGMUNT MIŁKOWSKI AUS DER ZEIT SEINERZUSAMMENARBEIT MIT DEM REPRA¨SENTIERUNGSKOMITEEDER VEREINIGUNG DER POLNISCHEN EMIGRATION(1867 – 186

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873RECENZJE I OMÓWIENIAKlaus Zernack, Polska i Rosja. Dwie drogi w dziejach Europy,Warszawa 2000, „Wiedza Pows

jedna pieczęć – sigillum commune17. Odcisk z 1633 r. jest bardzo wyraźnyi dobrze zachowany. Wyciśnięta została w czerwonym wosku i umieszczonaw cynowe

w Polsce przekład na język polski dzieła historyka niemieckiego KlausaZernacka, zawierającego taką właśnie próbę, obejmującą w jednej książcecałość dz

XIII. Emancypacja społeczna i tożsamość narodowa.XIV. O Polakach i Rosjanach: wyzwanie i odpowiedź w teraźniejszości, prze-szłości i przyszłości.Niekt

rosyjskich, a w najlepszym wypadku rekonstrukcją powstawania wzajemnychwyobrażeń i mitów, to fakt, iż w bogatym materiale historycznym szuka onprzede

kowicie rosyjskie i pomogą przywieść Rosję na najwyższy poziom dobrobytu,wielkości i potęgi. (s. 389). Imperialno-rosyjską świadomość narodową wyraża-

opanowania przez jedną osobą stosunków polsko-rosyjskich w całym tysiąc-leciu, zwłaszcza gdy osobą tą jest historyk wychowany i ukształtowany w innejn

Józef Piłsudski ujawnił się jako działacz socjalistyczno-patriotyczny nie naemigracji (s. 455), a w kraju. Wiele korektur wnieść należałoby do wizerun

Hackmanna, do młodej generacji niemieckich historyków, podejmujących za-niedbany nieco i kontrowersyjny problem pruskiej świadomości narodowej.Wydana

miast, chociaż były formalnie lennem monarchy polskiego, to jednak obrałyinną drogę rozwoju, dając w następstwie początek przyszłej brandenbursko-hohe

silnych monarchiczno-dynastycznych rządów brandenburskich Hohenzoller-nów, ale również do dawnej zakonnej przeszłości Prus. Odcinały się oneświadomie

kiego. Porównywano nawet los Kozaków i ich wolności z Prusakami, alepodkreślano, że tym pierwszym zabrakło po prostu „zmysłu obywatelskiego”,cechujące

Tłok pieczęci nie zachował się do naszych czasów. Na szczęście jej odciskprzy dokumencie wystawionym przez klasztor 27 września 1633 r. jest takczytel

Dzięki bezstronności Karin Friedrich i doskonałej znajomości źródełniemieckich i łacińskich (bardzo często trudno czytelnych rękopiśmiennychtekstów),

i Juliusem Krebsem na czele, skupiały się przede wszystkim na zagadnieniachpolitycznych i militarnych. Uwaga polskich badaczy dziejów Śląska: Kazimie-

(Śląsk jako obszar działań wojennych), stanowiąca w istocie wstęp do dalszych,zasadniczych rozważań, przybliża cechy geograficzne terytorialnego przed

i walki z margrabią Janem Jerzym Hohenzollernem (1618 – 1622), koncepcjeofensywy protestantów i przebieg kampanii Ernsta von Mansfelda na Śląsku(1626/

Książka Maronia ujmując integralnie wiele aspektów wojny, stosunkowonajpełniej ukazuje dzieje Śląska w czasie wojny trzydziestoletniej. Znakomitymuzup

Praca składa się z pięciu rozdziałów, ktorych tematyka przeplata się zesobą. Pierwszy i trzeci dotyczy rodziny Radziwiłłów. Drugi i czwarty po-święcon

Dywagacje o pamiętnikach Autor rozpoczął od uzasadnionych ubolewań natemat nieznajomości w polskim społeczeństwie literatury staropolskiej, a pa-miętn

choćby wzmianka9. Niepotrzebnie też tak często Królikowski sięgał do słabejmerytorycznie książki Stanisława Mackiewicza10, chyba że Autorowi przy-świe

powinni więc sięgnąć wszyscy, których interesują obyczaje szlacheckie i mag-nackie, staropolskie pamiętnikarstwo i wyłaniająca się z kart diariuszy, d

W latach dziewięćdziesiątych XX stulecia, wraz z wyjazdem do Niemiecwiększości dawnych mieszkańców ziem zachodnich i północnych, problemutracił swoją

odbiciem jest pieczęć konwentualna, miał ścisły związek z tytułem kościoła,przy którym Jagiełło osadził kanoników. Kościół Bożego Ciała na Kazimierzuw

odzyskanymi. Kształtowaniu polityki ludnościowej w latach 1945 – 1946 po-święcony został trzeci rozdział studium. Jego autor pokusił się o pogłębionąa

W 1947 r. osiedlono na ziemiach zachodnich i północnych ludność ukraińs-ką z akcji „Wisła”, co jeszcze bardziej zantagonizowało wzajemne stosunkimiędz

Zabrakło mi w pracy zwięzłych choćby not biograficznych osób mniejpublicznie znanych, a zasługujących na pamięć. Do osób takich należał m.in.Bronisław

Rafał T. Prinke, Fontes ex machina. Komputerowa analiza źródełhistorycznych, Poznań 2000, ss. 342.Idea wykorzystywania metod komputerowych w naukach h

dobranych przykładach obala najczęściej powielane wśród przeciwnikówkomputeryzacji nauk humanistycznych mity o bardzo ograniczonej przydat-ności nowyc

rycznego). Dla stosowania metod komputerowych istotna jest elektronicznareprezentacja tekstu, czyli przypisania jednostek podstawowych (atomów)tekstu

zdaniem autora, stanowić podstawę wypracowania standardów dla edytorst-wa elektronicznego w naszym kraju.Część trzecia monografii traktuje o zbiorach

cyklach, te zaś można dalej rozpisać na następne czynności itd. aż do poziomuelementarnego. Ogólny opis osiągnięcia określonego rezultatu w skończonej

wzakresiekonstrukcjipracy.Koniecznejestumiejętnepogodzeniezasad-niczego wątku relacjonującego i podsumowującego określony etap badańnaukowych autora z

ców w 1990 r., wojewodowie województw graniczących z Obwodem, zwłaszczawojewoda elbląski Olszewski, nawiązali nieformalne kontakty z czynnikamikalinin

Wątek hanzeatycki w myśleniu o przyszłości Kaliningradu obecny jestwśród elit niemieckich. We wrześniu 1992 r. otwarto tu Hanse Kolleg. PanChristianse

Powołano do życia Polsko-Rosyjską Radę do Spraw Współpracy RegionówRzeczypospolitej Polskiej z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej.Rada skład

Obwodu Kaliningradzkiego w strategii geopolitycznej Rosji. Oprócz prasy– zwłaszcza kaliningradzkiej, której liczba tytułów wzrasta do 15, na łamachbiu

kazu oraz pracowników naukowych i studentów studiujących współczesnedzieje Obwodu.Wraz z biuletynem, którego niezmienną zasadą jest przekazywanieinfor

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873KRONIKA NAUKOWAKRONIKA INSTYTUTU HISTORII I STOSUNKÓWMIĘDZYNARODOWYCH ZA ROK 2001W styczniu na kwerendzie n

prof. dr. hab. Gennadija Krietynina z Państwowego Uniwersytetu Kalining-radzkiego (PUK) na temat pracy i zainteresowań badawczych tamtejszegośrodowisk

Emigracji o rządach zaborców na ziemiach Rzeczypospolitej 1832-1862 (Olsz-tyn 2000). W dyskusji głos zabrali m. in. prof. prof. Sławomir Kalembka, Jan

8 maja: III seminarium naukowe Instytutu prowadzone przez z-cę dyrek-tora ds. naukowych prof. dr. hab. Jana Sobczaka z referatem naukowym prof.dr. hab

udziału historyków kaliningradzkich w konferencji naukowej Katedry HistoriiEuropy Wschodniej, planowanej na listopad 2001 r. Uzgodniono, iż w czasiere

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Kazimierz ŁatakInstytut Historii i Stosunków MiędzynarodowychUWM w OlsztynieBIBLIOTEKA KANONIKÓW REGULARNYC

10 lipca uchwałą senatu UWM Instytut Historii został przekształconyw Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych.28-31 sierpnia dr Krzysztof Narojc

udziału Polaków i osób polskiego pochodzenia w siłach zbrojnych oraz w for-macjach porządkowych państw obcych w polskiej historiografii.1 października

30 października odbyło się IV seminarium naukowe Instytutu, prowadzoneprzez dyrektora, prof. Jana Sobczaka, z referatem naukowym dr. hab. MarkaK. Kami

i Roman Jurkowski. W charakterze gości w konferencji uczestniczyli m. in.prorektor UWM prof. dr hab. Stanisław Achremczyk, dziekan Wydziału Hu-manisty

11 grudnia w Domu Polskim w Olsztynie odbyła się promocja książki dr.Norberta Kasparka pt. Powstańczy epilog. Żołnierze listopadowi w dniachklęski i i

tylko w pięciu przypadkach odbiegał od wcześniej zaplanowanego. Z różnychwzględów w obradach nie mogli wziąć udziału i nie przyjechali do Mrągowa:prof

problematyce historii Europy Wschodniej ze szczególnym uwzględnieniemhistorii i dnia dzisiejszego Rosji zarówno w wymiarze spraw wewnętrznych, jaki ze

wej i partyjnej, członek ekipy gen. Wojciecha Jaruzelskiego – przyjmowałzmiany w Związku Radzieckim i jaki to miało wpływ na politykę wewnętrznąi zewn

i postrzegania przez nich Europy. Podkreślił, iż punktem wyjścia poglądów dlaChomiakowa była zarówno sfera religijna, historiozoficzna, jak i politycz

Następnie prof. zw. dr hab. Antoni Czubiński w zajmującym powszechnąuwagę słuchaczy wystąpieniu omówił miejsce i rolę Rosji w polityce Niemiecw okresi

wyznaczony przez opata bibliotekarz. W nich też wyraźnie określone zostałyzasady sposobu przechowywania książek, ich konserwacji oraz wypożyczania3.St

w warunkach przegranej wojny ZSRR w Afganistanie, powolnego rozkładuzewnętrznego imperium, ukształtowanego w wyniku układów jałtańsko--poczdamskich or

kaniu udział wzięli: prof. zw. dr hab. Władysław A. Serczyk (UniwersytetRzeszowski), który przewodniczył spotkaniu, prof. zw. dr hab. SławomirKalembka

Dr hab. Henryk Stroński, prof. UWM, scharakteryzował stosunek władzcarskich i radzieckich do Kościoła rzymskokatolickiego na Ukrainie w XX w.Następnie

instytucji środowisko historyków sformułowało po raz pierwszy na konferencjizorganizowanej przez uniwersytet londyński (University of London) w mar-cu

Archiwów Państwowych, prof. Daria Nałęcz. Dalsza dyskusja prowadzona byław sekcjach tematycznych. Paralelnie obradowały zawsze trzy sekcje tematycz-ne

z obrad i imprez towarzyszących. Planuje się opublikowanie wszystkich mate-riałów konferencji na łamach oficjalnego periodyku AHC The Journal Historya

Judyckich Rodacy w obcych mundurach, będąca popularnym słownikiembiograficznym, zawierającym sylwetki Polaków i osób polskiego pochodzenia(postacie hi

omówił kierunki i tematykę badań związane z udziałem Polaków w służbiearmii carskiej. Do pierwszoplanowych zadań badawczych autorzy wystąpieniazaliczy

Krasonodębski z Londynu z kolei mówił o wojennych i powojennych drogachJózefa Czesława Bartosika, który swoją bogatą służbę rozpoczynał jako oficerwac

także kryzys dyplomatyczny na linii Berlin-Bruksela i Wiedeń-Bruksela, wy-wołany zaangażowaniem gen. dyw. Jana Zygmunta Skrzyneckiego, b. na-czelnego

Najstarsze wiadomości o bibliotekach w klasztorachkanoników regularnychWiadomości o bibliotekach kanoników regularnych są bardzo wczesne.Biblioteka kl

arenie międzynarodowej w latach 1990 – 2000, a zwłaszcza w zwalczaniumiędzynarodowych grup zorganizowanej przestępczości, handlu narkotykami,żywym tow

kierowany przez prof. dr. hab. Zbigniewa Judyckiego. Walnie przyczyniły siętakże do promocji Polski, jako kraju odpowiedzialnego, zawsze gotowego dowy

Turos. Podobne podziękowania odebrali: Anna Jo¨ger, za szczególny wkładw funkcjonowanie wydawnictwa Ośrodka; prof. dr hab. Bohdan Łukaszewicz,za długo

Instytut Mazurski, wspierany w studiach nad historią i współczesnością tejziemi przez uczonych z odradzających się po wojnie środowisk naukowych całej

najbardziej istotne postulaty badawcze w odniesieniu do literatury pięknejregionu stwierdził między innymi, iż badaniami naukowymi o charakterzekomple

UROCZYSTOŚĆ JUBILEUSZOWAPROF. SŁAWOMIRA KALEMBKI23 listopada 2001 r. w sali posiedzeń Rady Wydziału Prawa i AdministracjiUMK w Toruniu odbyła się uroc

Wśród licznych nadesłanych telegramów prof. Feliks Kiryk i Henryk Żalińskiz Krakowa podpisali się dowcipnie „oddani poddani małopolscy”.Sam Jubilat, t

(8 osób), Lublina (6 osób), Kielc (4 osoby), Wrocławia i Poznania (po 3 osoby),Gdańska, Paryża i Krakowa (po 2 osoby). Pojedyncze osoby należały dośro

wyszły spod pióra uczniów bądź recenzowanych przez Jubilata rozpraw dok-torskich i dotyczą szerokiej problematyki wychodźstwa popowstaniowegoi Wielkie

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873POŻEGNANIAProfesor zw. dr hab. Tadeusz Maria Gelewski (1922 – 2002)– uwagi biograficzne i „garść” wspomnień

SPIS TREŚCIOd redaktora . . . ... 7ARTYKUŁY I ROZPRAWYBohdan Ryszewski, Studia i badania z zakre

prepozyta. Jeśli zaś wypożyczano, to wypożyczający musiał w zamian pozo-stawić inną książkę lub vadium, które było równe wartości wypożyczanejksiążki.

gdzie Jego nader aktywnej naturze nie wystarczała tylko szkoła. Czynniedziałał m. in. w Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) oraz w Lidze Morskieji Kolo

W 1946 r. rozpoczął studia w Akademii Handlowej w Poznaniu, Oddziałw Szczecinie i nawet przygotowywał pracę dyplomową z organizacji, praktykii technik

kierownik biura i sekretarz, a następnie jako zastępca dyrektora Wydawnictwa„Pojezierze”. W latach 1970 – 1973 na zasadzie umowy-zlecenia był nauczyci

sandra Bieńkowskiego, był właśnie Ś.P. Zmarły, a tematyka pracy dotyczyłahistorii starożytnej powszechnej4.Ś.P. Profesor nie zaniedbywał przy tym włas

profesorem zwyczajnym już 1 maja 1991 r. – czyli w niespełna 2 lata oduzyskania profesury belwederskiej.Warto podkreślić, że zarówno stopień naukowy d

1988 – 1987 był przewodniczącym Senackiej Komisji ds. Rozwoju Kadr Nauko-wych i Rzecznikiem Dyscyplinarnym dla Nauczycieli Akademickich.Jednocześnie,

przez Zakład Historii Wychowania Wydziału Pedagogicznego WSP, organizu-jącego ogólnopolską konferencję naukową (1-2 maja 1997 r. w Węgorzewie),a poświ

współpracę z redakcją Magazynu miłośników spraw wojenno-morskich „Okrę-ty Wojenne” z Tarnowskich Gór i opublikował na jego łamach kilka artykułów.Był

czycielskich, Zespół Kierunkowy Historii w Krakowie (1981 – 1996), a ponad-to Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Bydgoskiego Towarzystwa Nau-kowego,

kierunku historia trybu stacjonarnego, podobnie jak kilku kolegów z In-stytutu. Ś.P. Zmarły na I roku wykładał wtedy przedmiot historia starożytnapows

tali z nich na zasadach określonych konstytucjami, czyli mogli je przetrzymy-wać w celach za wiedzą bibliotekarza i przez określony czas. Dekret wizyt

Dla uhonorowania nestora olsztyńskich historyków, Ś.P. Profesora Gelew-skiego ukazały się dwa różne wydawnictwa jubileuszowe, w których opub-likowałem

ręty Wojenne” z Tarnowskich Gór, której był On stałym współpracownikiemkrajowym. Jeszcze w tygodniu poprzedzającym zgon, będąc już w szpitalu, Ś.P.Pro

pierwszych zakonników z dużej biblioteki klasztoru kłodzkiego. Księgi litur-giczne oraz przywileje kościelno-parafialne i klasztorne przechowywano pie

rękopisy27. Węgrzy Rakoczego wyprzedawali zaś książki28. Następne ubytkiw księgozbiorze spowodowane zostały okupacją klasztoru przez wojska au-striack

które dzisiaj znajdują się w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej34oraz inkunabuł,który trafił później do Biblioteki Kapituły Metropolitalnej w Krakowie

pozostałych, gdyż, po pierwsze, biblioteka kraśnicka formowała się w okresie,kiedy rękopis zaczynał ustępować pola pierwszym drukom, a po drugie, znaj

Mikołaja Leopolitę47, magistra Stanisława z Krakowa48, kanoników katedral-nych krakowskich Macieja Łąckiego49i Jana Krasińskiego50, Stanisława Zagór-s

Paweł Łyczko, kaznodzieja55, następnie: ks. Jan Kazimierski, kaznodzieja56,ks. Jan Cracovita, przeor57, magister Jan z Pilzna58,ks.AlbertKaliński59,ks

zdarowizn66i zapisów testamentowych jego przyjaciół67.JednązksiążekodMarcina Obornickiego w 1579 r. Łyczko otrzymał w obecności króla StefanaBatorego6

DrukiJeślichodziodrukizXV-XVIw.,towbiblioteceznajdujesiędzisiajprawie1250 woluminów. Z tej sumy prawie 250 dzieł to inkunabuły. Najwięcejdruków pochod

Karin Friedrich, The Other Prussia. Royal Prussia and Liberty, 1569 – 1772, CambridgeUniversity Press, Cambridge 2000, ss. 280 (Cambridge Studies in E

fide, spe et caritate wydane w Strasburgu w 1473 r.,Opuscula–wspomnianejuż wydanie krakowskie z 1476 r., weneckie o innej zawartości z 1484 r.,strassb

Aegidiusa Romanusa: In Arystotelis Analytica posteriora commentum z 1495 r.,In Aristoteli De anima commentum z 1496 r., In Aristotelis De sophistici e

Wśród książek teologicznych odnajdujemy oczywiście Sententiarum textusPiotra Lombarda w wydaniu bazylejskim z 1510, 1552, 1559 i 1578 r.,Theologia Spe

na, Owidiusza, Wergiliusza, Cezara, ale też epistolograficzną pracę PiotraBembusa Epistolarum Leonis X z 1547 r., oraz Jakuba Górskiego Liber degeneri

Filipa Melanchtona78, Jana Ferusa79, Erazma Sarceriusa80oraz KorneliuszaAgryppy81. Jest też Calendarium historicum wydane w 1550 r. w Bazylei przezPaw

cego pracą skryptorium89. Księgozbiór podzielono tematycznie, wyróżniająckaznodziejstwo, teologię, filozofię i prawo. Większość z zachowanych do dziśw

two jest o tyle ważne, że autor bywał u kanoników. Po 1484 r. bibliotekawzbogaciła się z pewnością o niejeden jeszcze egzemplarz różnych pozycji tak,ż

BIBLIOTHEK DER REGULA¨REN LATERANISCHEN KANONIKERNIN KRAKÓW BIS ENDE DES 16. JAHRHUNDERTSZusammenfassungIn dem Orden von regula¨ren Kanonikern schenkt

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Alojzy SzorcKatedra Historii Kościoła w PolsceUWM w OlsztynieARTYKUŁY ZAPRZYSIĘŻONE MARCINA KROMERAZ 1571 R

Alojzy Szorc, Die vereidigten Artikel von Marcin Kromer aus dem Jahre 1571 ... 49Andrzej Kopiczko, DieKircheinPieniężno(Mehlsack) im Lichte „St

wszy podpisał w 1574 r. król Henryk Walezy, a po nim czynili to wszyscynastępni królowie aż do Stanisława Augusta Poniatowskiego. W artykułachhenrykow

mińskiej nie wiemy, jak doszło do tego, że potrafiła ona tak władczemuczłowiekowi, jakim był Łukasz Watzenrode, narzucić konkretne, wiążące goprzepisy

Na sejmie lubelskim w maju 1569 r. król podjął decyzję wysłania do Rzymubiskupa warmińskiego, kardynała Stanisława Hozjusza. Miał on na dworzepapieski

dopełnienie w dążeniach samego sędziwego kardynała. Wyłonił się ważkiproblem, kto zastąpi Hozjusza w zarządzie diecezją i domeną warmińską, jakoże każ

Kazimierz Jagiellończyk, ale on sam złamał tę zasadę kilkakrotnie. Wiarołom-ność w tej materii z biegiem czasu znalazła usprawiedliwienie w racji stan

być urodzonym obywatelem pruskim, ale biskupstwo warmińskie było bardziejatrakcyjne, o wiele bogatsze od chełmińskiego i – co najważniejsze – związane

W dzielnicy pruskiej z ciężkim sercem przyjęto ten wyłom w przywilejach,chociaż osłodzony chwilowo przez wspomnianą gwarancję królewską.Do ostrej konf

królowie polscy próbowali przejąć inicjatywę, ale przez pewien czas im się tonie udawało. Kapituła dopingowana przez zwolenników większej samodzielno-

Niewątpliwie powodem niechęci był fakt, że Andrzej Batory nie przyjął sakrybiskupiej, poprzestał tylko na subdiakonacie. Taki rządca, nazywany bis-kup

się artykułowi zapisanemu w artykułach zaprzysiężonych. Hozjusz w swejobronie chwytał się różnych wybiegów: najpierw przeczył, jakoby sam articuliiura

WISSENSCHAFTLICHE CHRONIKChronik des Institutes fu¨r Geschichte und Internationale Beziehungen, 2001 (Jan Sobczak,Norbert Kasparek)...

5.Wobec swoich braci kanoników będzie postępować jak przełożony szczeryi prawy, życzliwy jak ojciec, z zachowaniem trydenckich przepisów prawao napomn

fromborskiej. Tekst spisał pierwszy z wymienionych, znany z ładnego charak-teru pisma. Pod tekstem obaj wyrysowali swoje gmerki notarialne.Przedstawio

capitulo, cum debita iuris et facti solennitate corporaliter tactis sacrosanctisEvangeliis iuro et omnibus canonicis et fratribus meis capitulum repre

aliorum sacrorum canonum, tum concilii Tridentini. Si tamen in casu punien-dorum excesuum et criminum vel enormitas facti, vel periculum aut evidensne

a-Ita iuravi et promisi ego Martinus coadiutor et designatus episcopusWarmiensis, quod testor hac manus meae subscriptione-aNa odwrocie napis:In Nomin

praedictis iuramenti et promissionis praestationi omnibusque aliis et singulispraemissis una cum collega meo infrascripto et praenominatis testibus pr

Commendone, die im Jahre 1572 stattfand, wurde dieser wechselnde Teil fast vo¨lligeliminiert. In der von Kromer angenommenen Artikelaufstellung gibt e

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Andrzej KopiczkoInstytut Nauk PolitycznychUWM w OlsztynieKOŚCIÓŁ W PIENIĘŻNIE W ŚWIETLE„STATUS ECCLESIAE AR

W Archiwum Archidiecezji Warmińskiej w Olsztynie zachowały się nie-zwykle ciekawe i bogate w informacje historyczne: protokoły powizytacyjnei opisy pa

profanacji katolickiej świątyni, co – według prawa kościelnego – wymagałorekoncyliacji.Przy okazji stwierdzono, że nie zachował się dokument erekcji i

Od redaktoraTom III czasopisma „Echa Przeszłości” poświęcony jest problematycearchiwalnej, przy czym redaktor tego tomu starał się, aby zaprezentowaćw

Wystrój wnętrzaPrzybycie biskupa Stanisława Hozjusza do Pieniężna w 1554 r. wiązałosię z jeszcze jednym aktem liturgicznym, mianowicie konsekracją ołt

no też dwa konfesjonały w kościele i jeden w kaplicy. Posadzka była wykona-na częściowo z kamieni marmurowych, częściowo z płyt flizowych w 1693roku18

figurę biskupa Mikołaja z Bari (patrona miasta), a w zwieńczeniu piękną figuręUkrzyżowanego.Monstrancja mniejsza ma kształt koła z figurką Matki Boski

i ozdobione złotymi haftami27. Do tego dochodziły dalmatyki, po dwie w czte-rech głównych kolorach liturgicznych (zielony, biały, czerwony i czarny),a

szczycie wyeksponowano św. Jana Chrzciciela, Matkę Boską z Dzieciątkiem (wśrodku), św. Józefa i św. Andrzeja34.W ołtarzu świętych Mikołaja i Jerzego b

do 29 września) Msza św. miała być odprawiana o godz. 5.00, a w pozostałymokresie o godz. 6.0042. Miejscem celebracji miał być ołtarz główny.Fundator

miała być ulokowana na sześcioprocentowy czynsz. Dochód z 33 grzywienprzeznaczono na zakup materiału do wiecznej lampki, a z pozostałej sumy miałotrzy

Gdyby jednak w ten dzień przypadało uroczyste święto, wówczas Msza św.powinna być odprawiona wcześniej, bez wystawienia i procesji. Nie byłonatomiast

Inny burmistrz Pieniężna, Jan Schau [Schaw] był nie tylko dobrodziejembeneficjum Najświętszej Maryi Panny, ale też ufundował kaplicę pod tymsamym wezw

Dekret erekcyjny fundacji podpisał 8 sierpnia 1668 r. biskup Jan StefanWydżga58. Szesnaście lat póżniej (19 X) biskup Michał Stefan Radziejowskipowoła

Halina Robótka z Zakładu Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernikaw Toruniu.Kolejne prace dotyczą ważnych dziedzin działalności archiwów i są przyg

150 grzywien, a także ustanowić prowizorów: jednego spośród rajców miasta,a drugiego spośród pozostałych mieszkańców. Pieniądze otrzymywał nau-czyciel

ktoś rozebrał znajdujące się tam budynki, ale przy pomocy parafian z sąsied-nich wiosek odbudowano je, a cały plac ogrodzono palikami w 1694 r.65Z wym

Odnotowano, że proboszcz posiadał dwa konie, trzy krowy i wołu,30 korcy żyta i tyleż samo owsa. Na plebanii były dwie chochle srebrne,cynowy dzbanek,

Do kaplicy przypisane było beneficjum, ufundowane przez proboszczazHenrykowa,MarcinaHarfeldta(zm.w1687r.),urodzonegowPieniężnie71.Na ten cel przeznacz

W analizowanym dokumencie informacje na temat ksiąg pojawiają sięw dwóch miejscach. Najpierw spisano te, które znajdowały się w kościeleparafialnym. O

DIE KIRCHE IN PIENIĘŻNO (MEHLSACK) IM LICHTE „STATUSECCLESIAE ARCHIPRESBYTERALIS MEELSACCENSIS” AUSDEM JAHRE 1699. DAS QUELLENMA¨ßIGE UND HISTORISCHES

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873Sławomir MaksymowiczArchiwum Państwowew OlsztynieUKŁAD AKT W REGISTRATURACH PARAFIIEWANGELICKICH W PRUSACH

zespoły na 225 parafii ewangelickich istniejących w Prusach Wschodnichw 1912 r.1Zasób ten uzupełniają jeszcze akta Królewskiego Konsystorza w Prusach

2) 1811–18556. Tworzy się wówczas system literowego sygnowania akt.3) 1851–18907. Kancelarie przechodzą do tworzenia dużych działów–regis-tratur (kośc

ECHA PRZESZŁOŚCI III, 2002PL ISSN 1509-9873ARKTYKUŁY I ROZPRAWYBohdan RyszewskiInstytut Historii i Stosunków MiędzynarodowychUWM w OlsztynieSTUDIA I B

zanotowano w 1871 r., że najstarsze rachunki kościelne sięgają 1616 r. Z innejzapiski wynika, że w registraturze istniały „najstarsze rachunki i akta

***Kirchen Rechnungen des Kirchspiel Herzogswalde von Martini des 91Jahres bis Martini des 92 JahresDie Zeit PfarrerJacobus LangeKirchen Veter)W tłuma

początku XVIII w. uzyskały one obszerne jednolite tytuły: OsterodischeKirchen Rechnung uber Einnahme und Ausgabe des... Jahres...16.W dalszej części k

cza sygnatur registraturalnych. Pojawił się jednak zwyczaj sygnowania wpły-wów literowymi znakami: H.K.S., H.Publ.S. itp. To zjawisko świadczy o rodze

kowych tworzą się mniejsze serie: Kirche Rechnungen (podstawowa seria),Belege zur Kirchen Rechnungen (kwity i załączniki), Decem Consignation(spisy do

szczycieńskiego (do roku 1816 pastora i superintendenta pasymskiego) z 1826 r.,informujące o przekazaniu Urzędowi Wymiaru Sprawiedliwości w Morągurepe

IIRegistrant der SchulregistraturA. Rechnungen [1769–1851] 3 j.a.B. Schul-Sachen. Besonder u. Allgemeine [1772–1844] 32 j.a.IIIArmen-Wesen[1812–1845]

2. Następną fazą tego procesu był podział akt parafialnych na trzy regist-ratury: kościelną, szkolną i szpitalną oraz jeden dodatkowy dział Armen-Wese

3. Zmiany układu akt w latach 1856 –1890W okresie tym następują dalsze zmiany w registraturach parafialnych.Wszystkie podstawowe serie akt są kontynuo

w pełni realnego układu akt w registraturze. Zasługuje jednak na uwagę, gdyżstanowi odbicie zaleceń władz nadrzędnych w tej materii i rodzącej się kon